- Cơ sở:

    Thứ nhất, xuất phát từ yêu cầu của sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp ở nước ta.

     Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ mối quan hệ biện chứng giữa sự ra đời của quân đội với sự nghiệp giải phóng giai cấp và giải phóng dân tộc. Người viết: "Dân tộc Việt Nam nhất định phải được giải phóng. Muốn đánh chúng phải có lực lượng quân sự, phải có tổ chức".

     Thứ hai, do kẻ thù sử dụng bạo lực phản cách mạng để áp bức nô dịch dân tộc ta. Do vậy, muốn giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp chúng ta phải tổ chức bạo lực cách mạng để chống lại bạo lực phản cách mạng.

   - Biểu hiện cụ thể:

     - Yêu cầu:

     Thứ nhất, quân đội phải luôn luôn gắn liền với phong trào cách mạng của quần chúng, với các cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc XHCN.

     Thứ hai, phải giữ vững và tăng cường phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ.

     Thứ ba, quân đội phải đặt dưới sự lãnh đạo, giáo dục, rèn luyện của Đảng Cộng sản Việt Nam.

     Thứ tư, quân đội phải liên hệ mật thiết với nhân dân, được nhân dân nuôi dưỡng, đùm bọc, che chở và tiếp sức.

     Với cương vị là người tổ chức, lãnh đạo, giáo dục và rèn luyện quân đội ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường xuyên coi trọng bản chất giai cấp công nhân cho quân đội.

- Bản chất của giai cấp công nhân là những phẩm chất cách mạng được tôi luyện trong thực tiễn gồm: là giai cấp tiên tiến; có ý thức tổ chức kỷ luật cao; có tinh thần đoàn kết giai cấp, có khả năng đoàn kết quốc tế và mang trong mình bản chất quốc tế; có tinh thần dân tộc và yêu nước chân chính. - Bản chất giai cấp công nhân liên hệ mật thiết với tính nhân dân trong tiến hành chiến tranh nhân dân chống thực dân, đế quốc xâm lược.

     Chủ tịch Hồ Chí Minh hết sức quan tâm đến giáo dục, nuôi dưỡng các phẩm chất cách mạng, bản lĩnh chính trị và coi đó là cơ sở, nền tảng để xây dựng quân đội vững mạnh toàn diện.

     Trong bài nói chuyện tại buổi chiêu đãi mừng quân đội ta tròn hai mươi tuổi ngày 22-12-1964, Chủ tịch Hồ Chí Minh lại khẳng định, bản chất giai cấp của quân đội ta là: "Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu hi sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng".

      Thực tiễn cho thấy quân đội nhân dân Việt Nam được Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp tổ chức lãnh đạo, giáo dục và rèn luyện, được nhân dân hết lòng yêu thương, đùm bọc, đồng thời được kế thừa những truyền thống tốt đẹp của một dân tộc có hàng ngàn năm văn hiến và lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước oanh liệt. Do đó, ngay từ khi ra đời và trong suốt quá trình phát triển, quân đội ta luôn thực sự là một quân đội kiểu mới mang bản chất cách mạng của giai cấp công nhân, đồng thời có tính nhân dân và tính dân tộc sâu sắc.

     Đây là một trong những cống hiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong phát triển lí luận về quân đội vì bản chất giai cấp công nhân và tính nhân dân của quân đội ta là một thể thống nhất, xem đó như là biểu hiện tính quy luật của quá trình hình thành, phát triển quân đội kiểu mới, quân đội của giai cấp vô sản.

      + Quân đội ta từ nhân dân mà ra vì: quân nhân là con em ruột thịt của nhân dân.  

     + Vì nhân dân mà chiến đấu bởi: ngoài lợi ích của nhân dân, quân đội không có lợi ích gì khác. Trong bài Tình đoàn kết quân dân ngày càng thêm bền chặt 3-3-1952, Người viết: "Quân đội ta là quân đội nhân dân. Nghĩa là con em ruột thịt của nhân dân. Đánh giặc để tranh lại độc lập thống nhất cho Tổ quốc, để bảo vệ tự do, hạnh phúc của nhân dân. Ngoài lợi ích của nhân dân, quân đội ta không có lợi ích nào khác". 

      Thực tiễn quá trình xây dựng chiến đấu của quân đội ta đã chứng minh tính đúng đắn của tư tưởng này. Cán bộ chiến sĩ trong quân đội xuất thân từ nhân dân, luôn được nhân dân đùm bọc che trở, giúp đỡ, nhân dân đóng góp vật chất để xây dựng quân đội, nhân dân sát cánh quân đội cùng nhau chiến đấu, “quân với dân như cá với nước”. Mọi hoạt động của quân đội suy cho đến cùng là để giành lại hạnh phúc cho nhân dân. đây là truyền thống tốt đẹp của quân đội ta.

- Đây là sự vận dụng sáng tạo nguyên lý chủ nghĩa Mác - Lê nin về xây dựng quân đội kiểu mới của giai cấp vô sản ở Việt Nam. Đây chính là nhân tố quyết định sự hình thành và phát triển bản chất giai cấp công nhân của Quân đội ta.

     Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: Quân đội ta có sức mạnh vô địch vì nó là một quân đội nhân dân do Đảng ta xây dựng, Đảng ta lãnh đạo và giáo dục.

     - Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Hiện nay quân đội ta có hai nhiệm vụ chính.

    + Một là, xây dựng một đội quân ngày càng hùng mạnh và sẵn sàng chiến đấu.

    + Hai là, thiết thực tham gia lao động sản xuất góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội”.

     - Nhiệm vụ của quân đội ta hiện nay là:

     + Luôn luôn sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu thắng lợi bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

     + Quân đội phải tham gia lao động sản xuất xây dựng chủ nghĩa xã hội.

     + Đây là vấn đề khác về chất so với quân đội của giai cấp bóc lột.

+ Là đội quân sản xuất: quân đội tăng gia sản xuất cải thiện đời sống, xây dựng kinh tế, góp phần xây dựng, phát triển đất nước, trong điều kiện hiện nay, quân đội còn là lực lượng nòng cốt và xung kích trong xây dựng kinh tế - quốc phòng ở các địa bàn chiến lược, nhất là ở biên giới, biển đảo, vùng sâu, vùng sa còn nhiều khó khăn gian khổ và ở những địa bàn có những tình huống phức tạp nảy sinh.

Thực tiễn hơn bảy mươi năm xây dựng, chiến đấu, trưởng thành của quân đội ta đã chứng minh: quân đội đã thực hiện đầy đủ và thực hiện xuất sắc ba chức năng trên cùng toàn Đảng, toàn dân lập nên những chiến công hiểm hách trong chiến tranh giải phóng dân tộc trước đây. Trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay, quân đội có vai trò hết sức nặng nề. Quân đội luôn phải là quân đội cách mạng, lực lượng chính trị, công cụ vũ trang sắc bén của Đảng, có sức chiến đấu cao, sẵn sàng đánh bại mọi kẻ thù, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ… Để thực hiện vai trò đó, cần đổi mới nhận thức về các chức năng của quân đội cho phù hợp với tình hình mới.