Quân đội là một tập đoàn người được vũ trang và có tổ chức của một giai cấp và nhà nước nhất định, là công cụ bạo lực vũ trang chủ yếu nhất, là lực lượng nòng cốt để nhà nước, giai cấp tiến hành chiến tranh và đấu tranh vũ trang.

Trong giai đoạn của Lênin chủ nghĩa tư bản chuyển sang chủ nghĩa đế quốc, Người nhấn mạnh: chức năng cơ bản của quân đội đế quốc là phương tiện quân sự chủ yếu để đạt mục đích chính trị đối ngoại là tiến hành chiến tranh xâm lược và duy trì quyền thống trị của bọn bóc lột đối với nhân dân lao động trong nước.

      Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin: Quân đội ra đời gắn liền với sự xuất hiện chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất và sự phân chia xã hội thành giai cấp đối kháng.

     Lịch sử phát triển của xã hội loài người đã chứng minh rằng:

    Trong xã hội công xã nguyên thủy do trình độ sản xuất thấp kém, chưa có nhà nước nên chưa có quân đội. Việc bảo vệ giữ gìn tài sản của các thị tộc và bộ lạc lúc đó là nhiệm vụ chung của các cư dân đã trưởng thành. Theo Ăngghen đó là các tổ chức “nhân dân vũ trang” thật sự, tự bảo vệ mình bằng những lực lượng của chính mình trong các thị tộc, bộ tộc và bộ lạc.Tổ chức quân sự nghiệp dư đó bao gồm toàn bộ dân cư không phải là công cụ để đàn áp nô dịch các bộ tộc khác, mà chỉ bảo vệ lợi ích chung, nên các tổ chức đó không phải là quân đội.

     Khi xuất hiện bộ máy cưỡng bức đặc biệt là nhà nước thì bộ phận vũ trang thường trực đó thật sự trở thành công cụ bạo lực của nhà nước để đàn áp quần chúng nhân dân lao động, duy trì, bảo vệ sự áp bức bóc lột của giai cấp thống trị trong nước, bảo vệ lãnh thổ của mình khỏi bị xâm lược từ bên ngoài và đi xâm chiếm các nước khác, mở rộng sự xâm lược của chúng. Như vậy, chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất và sự phân chia xã hội thành giai cấp đối kháng là nguồn gốc ra đời của quân đội. Chính vì vậy, chừng nào còn chế độ tư hữu, còn chế độ áp bức bóc lột thì quân đội vẫn còn tồn tại. Và quân đội chỉ mất đi khi giai cấp, nhà nước và những điều kiện sinh ra nó tiêu vong.

     Khi bàn về bản chất của quân đội, chủ nghĩa Mác - Lênin khẳng định bản chất quân đội là công cụ bạo lực vũ trang của một giai cấp, nhà nước nhất định nhằm mục đích bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị và nhà nước tổ chức, nuôi dưỡng, sử dụng nó. Bản chất giai cấp của quân đội phụ thuộc vào bản chất giai cấp của nhà nước đã tổ chức ra quân đội đó. Quân đội đo giai cấp, nhà nước tổ chức, nuôi dưỡng và xây dựng theo đường lối, quan điểm chính trị, quân sự của giai cấp mình. Đó là cơ sở để quân đội trung thành với nhà nước, giai cấp đã tổ chức ra nó.

     Sự thay đổi bản chất giai cấp của quân đội diễn ra dần dần thông qua việc tăng cường hoặc suy yếu dần các mối quan hệ trên. Trong tình hình hiện nay, các học giả tư sản thường rêu rao luận điểm "phi chính trị hoá quân đội", cho quân đội phải đứng ngoài chính trị, quân đội là công cụ bạo lực của toàn xã hội, không mang bản chất giai cấp. Thực chất quan điểm "phi chính trị hoá quân đội" của các học giả tư sản nhằm làm suy yếu sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, làm giảm sức mạnh chiến đấu, từng bước làm thoái hoá về chính trị tư tưởng, phai nhạt bản chất cách mạng của quân đội. Đó là một mục tiêu quan trọng trong chiến lược "Diễn biến hoà bình", bạo loạn lật đổ của chủ nghĩa đế quốc. Mặt khác, mặt trái của nền kinh tế thị trường tác động không nhỏ tới tăng cường bản chất giai cấp công nhân, bản chất cách mạng của quân đội. Những biểu hiện cường điệu lợi ích vật chất, lề thói thực dụng, cơ hội về chính trị, sự suy giảm về đạo đức cách mạng là những cản trở trong xây dựng quân đội cách mạng hiện nay.

     Về vấn đề này, V.I. Lênin khẳng định: "Trong mọi cuộc chiến tranh rốt cuộc thắng lợi đều tuỳ thuộc vào tinh thần của quần chúng đang đổ máu trên chiến trường".

V.I. Lênin kế thừa, bảo vệ và phát triển lí luận của C.Mác, Ph.Ăngghen về quân đội và vận dụng thành công trong xây dựng quân đội kiểu mới của giai cấp vô sản với các nguyên tắc cơ bản là:

Trong các nguyên tắc trên, sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản là nguyên tắc quan trọng nhất, quyết định đến sức mạnh, sự tồn tại, phát triển, chiến đấu, chiến thắng của Hồng quân.

Ngày nay, những nguyên tắc cơ bản về xây dựng quân đội kiểu mới của V.I. Lênin vẫn giữ nguyên giá trị; là cơ sở lí luận khoa học cho các Đảng Cộng sản xác định phương hướng tổ chức xây dựng quân đội của mình.